Düşük talep ve yüksek fiyatlar, Türkiye’nin ihracatını olumsuz etkilemeye devam ediyor. İlk beş ayda ihracat, değer bazında %3,4, miktar bazında ise %21 düşüş gösterirken, girdi maliyetlerindeki artış birim fiyatları sınırladı. Çelik sektöründe miktar bazında %40,5’lik büyük bir düşüş yaşandı.
Zayıf talep, rekabetçi fiyatların geride kalması ve Uzakdoğulu rakiplere kaybedilen pazarlar nedeniyle ihracat değeri bazında %3’lük bir düşüşe, miktar bazında ise %21’lik bir kayba sebep oldu. Girdi maliyetlerindeki artış birim fiyatlarda yükselişe neden olsa da miktar bazında yaşanan düşüş, değerdeki düşüşü sınırladı. Rusya etkisi göz ardı edildiğinde genel ihracatın miktar ve değer bazında daha dramatik düşüşler yaşayacağı anlaşılıyor… Çünkü ilk beş ayda sadece Rusya’ya yapılan ihracat, %112 artarak 1,89 milyar dolardan 4 milyar dolara çıktı. Rusya etkisi çevre ülkelere yapılan ihracatı da artırdı. BDT ülkelerine ihracat, söz konusu dönemde %58 artarak 6,4 milyar dolardan 10,1 milyar dolara yükseldi. Bu dönemde Türkiye’nin en büyük ihracat pazarı AB dahil tüm ülke gruplarına ihracatı düşerken, sadece BDT ülkeleri grubuna artış gösterdi.
Çelik sektörü en büyük kaybı yaşayan sektör oldu
Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) mayıs ayı ihracat verilerine göre, yılın ilk 5 ayında Türkiye’nin ihracatı, değer bazında %3 düşerek 93,08 milyar dolardan 89,9 milyar dolara geriledi. Aynı dönemde genel ihracatta miktar bazında %21’lik bir kayıp yaşandı. Ocak-Mayıs 2023 döneminde 27 alt sektörün 22’sinde miktar bazında düşüş gözlendi. En büyük düşüş çelik sektöründe yaşandı. Söz konusu dönemde çelik sektörünün ihracatı değer bazında %38,4 gerileyerek Ocak-Mayıs 2022’deki 9,5 milyar dolar seviyesinden 5,8 milyar dolara indi.
İlk 5 ayda miktar bazında %40,5’lik bir düşüş yaşandı. Sektör temsilcileri, talep zayıflığına ek olarak ihracat pazarlarındaki korumacılık önlemleri, enerji maliyetlerinin yükselttiği fiyatların rekabetçilikten uzaklaşması ve Rusya başta olmak üzere ticareti kısıtlanan ülkelerden gelen ucuz çeliğin Türkiye’ye olan etkisinin neden olduğunu belirtiyor. Bunlara rağmen çelik sektörü, ihracatta en fazla katkı sağlayan beşinci sektör olarak dikkat çekiyor.
Üretim maliyetleri pazar kaybına neden oluyor
Çelik sektörü gibi ihracatta düşüş yaşayan diğer sektörler de çimento, cam, seramik ve toprak ürünleri gibi sektörlerdir. Bu alt gruplarda da ihracat, ilk 5 ayda geçen yılın aynı dönemine göre %14 gerileyerek 2,3 milyar dolardan 1,9 milyar dolara düştü. İlgili sektörlerde Ocak-Mayıs 2023 döneminde miktar bazında %32,7’lik bir gerileme görüldü ki bu, değer bazındaki gerilemenin üzerinde bir düşüş oranıdır.
Türkiye’nin en fazla ihracat yaptığı üçüncü sektör olan hazır giyim ve konfeksiyonda da 5 ayda ihracat değeri %5,24 gerileyerek 8,3 milyar dolara düştü; miktarı ise %13,5 geriledi. Sektör temsilcilerine göre, işçilik ücretlerinden kaynaklanan maliyet artışı nedeniyle hazır giyimciler, fiyatları yükseltmek zorunda kaldı. Ucuz üretimin zorlaşması sebebiyle sektörün daha yüksek katma değerli ürünlere yönelmeye mecbur kaldığı belirtiliyor.
Kimya sektöründe düşüş yaşanıyor
Türkiye’nin ikinci en büyük ihracatçı sektörü olan kimyada ise yukarıdaki sektörlerin aksine ilk 5 ayda değer bazında düşüş, miktar bazından daha fazla kaydedildi. Ocak-Mayıs 2022’de 13,7 milyar dolar olan kimya ihracatı, bu yılın ilgili döneminde %10,5 gerileyerek 12,2 milyar dolara indi. Sektörün ihracatında miktar bazında ise %9,2’lik bir düşüş yaşandı.
Demir/demir dışı metaller de ihracatta gerileme yaşayan sektörler arasında yer alıyor. Bu sektörün ihracatı ilk 5 ayda geçen yılın aynı dönemine göre %16 gerileyerek 5,4 milyar dolara indi. Miktar bazındaki gerileme, kimya sektöründe olduğu gibi değer bazından daha düşük bir seviyede kaldı. Sektörün ihracatı Ocak-Mayıs döneminde miktar bazında %13,8 geriledi.
Elektronik ve makine sektörleri değer artışı gösteriyor
Bu olumsuz tabloya rağmen, bazı sektörlerde miktar bazında düşüş yaşansa da değer bazında önemli artışlar kaydedildi. En büyük 5 ihracatçı sektörden biri olan elektrik ve elektronikte ihracat miktar bazında %4,4 düşmesine rağmen, değer bazında %10,2 artarak 6,5 milyar doları aştı. Böylece sektörde ihracatın kilogram fiyatı, geçen yılın mayıs ayına göre 4,61 dolardan bu yılın mayıs ayında 5,31 dolara yükseldi. Makine ve aksamları sektöründe de aynı dönemde ihracat miktar bazında %9’a yakın bir düşüş yaşanmasına rağmen değer bazında %12,2 artarak 4,5 milyar dolara ulaştı. Söz konusu dönemlerde sektörün ihracatının kilogram fiyatı 5,72 dolardan 7,03 dolara çıktı. Aynı şekilde yaş meyve sebze ihracatı, miktar bazında %12,7 gerilemesine rağmen değer bazında %22,5 artarak 1,4 milyar dolara ulaştı.
Otomotivde ihracat artışı yaşanıyor
Alt gruplar bazında ihracat miktarı artan sadece 5 sektör bulunuyor. İlk 5 ayda en fazla ihracat yapılan sektör olan otomotivde ihracat miktar bazında %1,2 artarken, değer bazında %14,8 artarak 14,3 milyar dolara ulaştı. Miktar bazında en yüksek artış ise zeytin ve zeytinyağı sektöründe %64 olarak kaydedildi. Bu sektörün ihracatı Ocak-Mayıs 2023 döneminde %188,8 oranında artarak 480,27 milyon dolara yükseldi. Gemi, yat ve hizmetleri, savunma ve havacılık ile tütün sektörlerinde de ihracat hem miktar hem de değer bazında artış gösterdi.
